Con người là nguồn chứa duy nhất của vi rút bại liệt. Bệnh lây truyền từ người sang người qua đường tiêu hóa. Người bệnh có khả năng đào thải vi rút từ 10 ngày trước đến 14 ngày sau khi phát bệnh. Những người lành mang vi rút cũng có thể trở thành nguồn truyền bệnh. Vi rút bại liệt từ người bệnh hoặc người lành mang trùng gây lây nhiễm vào nguồn nước, thực phẩm rồi vào đường tiêu hóa. Những trường hợp không có miễn dịch, vi rút có thể xâm nhập từ đường ruột vào cơ thể, nhân lên và gây bệnh. Những người này tiếp tục gây bệnh cho những người xung quanh. Hầu hết trẻ em sống cùng nhà hoặc tiếp xúc với người mang mầm bệnh có thể bị nhiễm vi rút.

Tạo miễn dịch chủ động thông qua tiêm hoặc uống vắc xin phòng bệnh bại liệt là biện pháp phòng bệnh hiệu quả nhất. Có 2 loại vắc xin phòng bại liệt:

 - Vắc xin sống giảm độc lực dạng uống (OPV- Oral Polio Vaccine ): chứa vi rút bại liệt sống đã làm suy yếu, có tác dụng kích thích cơ thể tạo miễn dịch. Miễn dịch này giúp cho cơ thể phòng vệ không cho vi rút xâm nhập vào cơ thể. Vắc xin OPV chứa 3 týp kháng nguyên bại liệt (tOPV) 1, 2 và 3. Vắc xin OPV chứa 2 týp kháng nguyên bại liệt (bOPV) 1 và 3. Cả hai loại vắc xin OPV đều an toàn và hiệu quả. Vắc xin bOPV tương tự như vắc xin tOPV về dạng vắc xin, phương pháp bảo quản, chỉ khác nhau về thành phần kháng nguyên phòng bệnh bại liệt. Tuy nhiên, trên thế giới cũng đã ghi nhận những trường hợp mắc bệnh bại liệt do vi rút có nguồn gốc từ vắc xin (c-VDPV: circulating vaccine-derived polioviruses), chủ yếu là thành phần vi rút bại liệt týp 2 trong vắc xin tOPV gây ra (với tỷ lệ là dưới 1 trường hợp trong số 10 triệu liều vắc xin được sử dụng). Mặc dù nguy cơ này là rất thấp nhưng để đảm bảo không còn bất cứ trường hợp bại liệt nào, tiến tới thanh toán bệnh bại liệt trên toàn cầu, Tổ chức Y tế thế giới (WHO)yêu cầu tất cả các nước đưa thành phần vi rút bại liệt týp 2 ra khỏi vắc xin tOPV. Từ tháng 9/2015, WHO yêu cầu các quốc gia cần thay thế vắc xin bại liệt 3 týp (tOPV) bằng sử dụng vắc xin bại liệt uống 2 týp (bOPV). Từ tháng 6 năm 2016, Chương trình Tiêm chủng mở rộng chuyển sang sử dụng vắc xin OPV 2 týp (bOPV) thay thế cho vắc xin bại liệt uống 3 týp (tOPV) trước đây. 

 - Vắc xin bất hoạt dạng tiêm (IPV: Inactivated Polio Vaccine) ): chứa vi rút bại liệt chết (sau khi xử lý) có tác dụng kích thích cơ thể tạo miễn dịch phòng bệnh. Vắc xin này có thể ở dạng phối hợp với một số vắc xin khác. Vắc xin IPV chứa 3 týp kháng nguyên bại liệt 1,2 và 3. Vắc xin bại liệt bất hoạt IPV(inactivated polio vaccine) có ưu điểm an toàn rất cao, không gây ra hiện tượng bại liệt liên quan tới vắc xin do các c-VDPV, đồng thời có khả năng tạo ra kháng thể trong hệ tuần hoàn là chính trong khi miễn dịch tại đường tiêu hóa rất hạn chế, vì thế người dùng vắc xin vẫn có thể thải ra vi rút bại liệt độc lực. Tổ chức Y tế Thế giới khuyến cáo, các quốc gia đang sử dụng vắc xin bại liệt uống bOPV, cần sử dụng thêm 1 liều vắc xin bại liệt tiêm cho trẻ dưới 1 tuổi trong lịch tiêm chủng thường xuyên.

Vắc xin bại liệt tiêm (IPV) là vắc xin bất hoạt, chứa các týp vi rút bại liệt đã chết, được sử dụng dưới dạng vắc xin tiêm. Trẻ 5 tháng tuổi sẽ được tiêm 01 mũi vắc xin IPV trong tiêm chủng mở rộng. Tiêm 1 mũi vắc xin IPV có chứa cả 3 týp kháng nguyên bại liệt týp 1, 2 và 3 giúp tăng cường miễn dịch đối với týp 1 và týp 3; đồng thời gây miễn dịch phòng bệnh đối với týp 2 cho trẻ sử dụng 3 liều bOPV. Vắc xin IPV sử dụng trong chương trình TCMR có tên thương mại là IMOVAX POLIO do công ty Sanofi Pasteur, Pháp sản xuất. Vắc xin này đã được đăng ký lưu hành sử dụng tại Pháp từ năm 1982 và sử dụng tại 111 quốc gia, với 540 triệu liều. Vắc xin đã được cấp phép đăng ký lưu hành tại Việt Nam QLVX-879-15, ngày 14/7/2015.

Để tiếp tục duy trì thành quả thanh toán bại liệt đạt được, thực hiện khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới, cùng với tiếp tục cho trẻ 2,3,4 tháng tuổi uống 3 liều vắc xin  bại liệt bOPV (vắc xin bại liệt 2 týp), từ tháng 9/2018 triển khai trên toàn quốc cho trẻ  được tiêm 1 mũi vắc xin IPV lúc 5 tháng tuổi. Trẻ em sinh từ 1/3/2018 và đủ 5 tháng tuổi tại thời điểm triển khai được tiêm 1 mũi vắc xin IPV trong tiêm chủng thường xuyên./.